Gas - Utrecht0000.0011

 

 Literatuur

 

- Heuvel, Marijke, Fabrieken! Industrieel erfgoed in de gemeente Utrecht. Utrecht (Matrijs), 2010 [160 blz. ISBN 978.90.5345.401.5]. Hierin "Gas": blz. 129-133.

- "100 jaar geleden: voor 't eerst gemeentegas in Utrecht. Eigen fabricage stopt in 1959; aardgas doet zijn intrede". In: Utrechts Nieuwsblad, 08-09-1962, blz. 2

- Spanje, Ben van, Sic Semper. Trans 19, de geschiedenis van een Utrechtse sociëteit. Deel in de serie 'Steengoed', nr 52. Utrecht (Utrechts Monumentenfonds), 2011. [58 blz. ISSN 1383.0279]. Hierin: blz. 29 ("Verlichting. Van de Wall Bake, eigenaar van 'draagbaar' gas [noot 26: Met draagbaar gas werd bedoeld gas in flessen, dit in tegenstelling tot gas dat via een pijleiding in het pand komt], bericht in 1856 dat hij de sociëteit wel wilde verlichten, maar vele leden hadden hiertegen bezwaar". Ervaringen met deze vorm van verlichting wezen op onaangename lucht. "In 1862 komt er een grote gaskroon in de grote zaal en in de hoeken drie-armige kronen van hetzelfde type als die in het midden, op rozetten. De verlichting was een grote kostenpost. In 1873 zijn de kosten van de gasverlichting f. 1157,32 oftewel 16% van de totale kosten van de sociëteit". Onder meer wegens brandgevaar mocht de verlichting niet te hoog branden. "De bezwaren tegen gasverlichting zijn later geheel verdwenen. De olielampen worden vervangen door 22 'gaspitten' die werden opgehangen in de lokalen, het buffet en in de gangen. De gasleidingen worden tegen het plafond bevestigd en afgedekt met een holle lijst. [...] Toch werden hier en daar nog kaarsen gebruikt").

- Daas, Simon den, "Gasvlamverlichting". In: Werkgroep Historisch Onderzoek, Omnibus 2016. Kleine onderzoeken en bijvangsten van de laatste 5 jaar, deel in de serie 'Steengoed', nr 59. Utrecht (Het Utrechts Monumentenfonds), 05-2016. [42 blz. ISSN 1383.0279], blz. 16 (Na verschillende vondsten van restanten van gasverlichting werd in de gang van Herenstraat 27 te Utrecht een complete gasvlamverlichting gevonden. Op de wand bevindt zich een rond houten voetstuk, waarop een koperen gaskraantje dat op de gasleiding is aangesloten. "Als je licht wilt hebben draai je het kraantje een eindje open en steek je het gas aan. Het kraantje moet niet te ver open staan: dan krijg je een blauwe vlam. Dat geeft minder goed licht. Na het aansteken draai je het kraantje daarom een stukje dicht zodat er een brede gele vlam ontstaat." Dit is de gasvlamverlichting. In 1886 werd het efficiëntere gasgloeilicht uitgevonden: dat werkte met een gloeikousje, zoals nu nog bij Campinggaz wordt gebruikt.)

- Hulzen, A. van, Utrecht bij gaslicht. Den Haag (Kruseman), 1980cop.\2e druk. [251 blz. ISBN 90.233.0416.0]. Hierin "De straatverlichting": blz. 61-67.

 

 1992

- "Utrecht krijgt 13 miljoen uit aardgas. Viereneenhalf mln voor Duitse Huis, vijfeneenhalf mln voor Lageweide.". In: Utrechts Nieuwsblad, 26-09-1992, blz. 1

 1993

- "Geen rechtsvervolging na explosie Jansdam". In: Utrechts Nieuwsblad, 16-01-1993, blz. 13 ("Een breuk in de gasleiding als gevolg van de druk van een stempelpoot van een grote kraanmachine in combinatie met een zwakke plek in de gasleiding. Dat is zeer waarschijnlijk de oorzaak geweest van de gasexplosie aan het Jansdam op 27 oktober van het vorig jaar [...]")

 2011

- Santen, Bettina van, "Enmucon, Museum van de Utrechtse energiebedrijven". In: Oud-Utrecht (tijdschrift voor geschiedenis van stad en provincie Utrecht) [ISSN 1380.7137], [jrg 84], [08-] 2011, blz. 121-123 (Museum wordt eind 2011 opgeheven. Bevat voorwerpen uit de geschiedenis van achtereenvolgens Gemeentelijk Gasbedrijf Utrecht (opgericht 1862 aan de Wittevrouwensingel), in 1929 samengevoegd met het Gemeentelijk Electiciteits- en Trambedrijf Utrecht (opgericht 1905, Nicolaas Beetsstraat); GETU (Gemeentelijk Electiciteits- en Trambedrijf Utrecht); GETRU (Gas-, Electriciteits, Tram- en Radiobedrijf Utrecht, nadat in 1931 de radiodistributie erbij kwam); GEBRU (Gas-, Electriciteits, Bus- en Radiobedrijf Utrecht, nadat in 1938 de trams door bussen werden vervangen); GEVU (Gemeentelijk Energie- en Vervoerbedrijf Utrecht); GEB en GVU: in 1977 worden energie en vervoer losgekoppeld). Daarnaast: PUEM (Provinciale Utrechtse Energie Maatschappij, opgericht 1916, Catharijnesingel); REMU (Regionale Energie Maatschappij Utrecht, nieuwe naam sinds 1922); Eneco (na privatisering energiebedrijven in 2000), met Joulz (de infratak) en Stedin (de netwerktak). Het museum draait op vrijwilligers en is alleen op afspraak te bezoeken)

 2015

- "Gaslek door graafwerk". In: Algemeen Dagblad - Utrechts Nieuwsblad, 15-09-2015, bijlage 'Utrecht', blz. 3 (Bij werkzaamheden in de straat ontstond een lek. De Zadelstraat, Boterstraat en een deel van de Mariaplaats werden afgesloten en veel woningen ontruimd. Stedin heeft het lek gedicht.)

- Franck, Roeland, "Utrecht wil af van gasnet. Wel stadsverwarming en groene stroom". In: Algemeen Dagblad - Utrechts Nieuwsblad, 01-07-2015, bijlage 'Utrecht', blz. 1 (B&W presenteren een Energieplan aan de raad met de ambitie: Utrecht aardgasloos, maar een termijn wordt nog niet vastgesteld. Achtergrond is de wens de stad energieneutraal te maken. Daarom is het de bedoeling oude gasleidingen niet meer te vervangen: aardgas is een fossiele brandstof. In een reactie zegt netbeheerder Stedin onder meer: de stadsverwarming draait ook op aardgas.)